Błyskawiczny cykl lekcji Dziady cz. IV

Czasami bywa tak, że człowiek ma tylko trzy lekcje do dyspozycji na "Dziady" cz. IV. I co tu zrobić? Z jednej strony - klasa z rozszerzeniem i chciałoby się omówić z nimi tak dogłębnie te "Dziady" cz. IV, takie świetny utwór.... Z drugiej strony - rzeczywistość skrzeczy. Lektury uzupełniające już zrobiłam: Faust, Frankenstein, bo wydawało mi się, że to muszą znać. No i nagle okazało się, że nie ma już czasu na IV część ,,Dziadów". Tak to bywa. Proponuję poniżej cykl 3 scenariuszy, na podstawie których przeprowadziłam lekcje i całkiem sensownie to wyszło. Oparłam się na podręczniku GWO. 

Przed lekcjami poprosiłam uczniów, aby obejrzeli film na youtubie, streszczający lekturę. 

1. Lekcja 

Temat: "Dziady" cz. IV - wprowadzenie. 

Czytaliśmy informacje z podręcznika, wyświetlałam slajdy, trochę opowiadałam. Ostateczna notatka w zeszycie: 

1. Czas i okoliczności powstania: 

- po ślubie ukochanej Maryli z hrabią Puttkamerem

- po śmierci mamy 

- wydane w 1823 

- razem z "Dziadami" cz. II tworzą tzw. Dziady kowieńsko-wileńskie 

- po lekturze "Cierpień młodego Wertera" 

2. Czas  miejsce akcji

- Zaduszki, dom księdza 

- trzy godziny od 21.00 do 24.00 

3. Bohaterowie: Pustelnik (Gustaw), Ksiądz, Dzieci, Chór 

4. Rodzaj literacki: dramat 

5. Gatunek literacki: dramat romantyczny 

6. Kompozycja i budowa

- elementy klasyczne: zasada trzech jedności, chór

- elementy romantyczne: fragmentaryczność akcji, synkretyzm, złamanie zasad decorum 

2. Lekcja 

Temat: ,,Prawdy żywe" przeciw ,,prawdom martwym" - spór światopoglądowy. 

Przypomniałam, że cytaty pochodzą z "Romantyczności" (niektórzy to wiedzieli :)). 

Słowa-klucze: światopogląd oświeceniowy i romantyczny, ,,książki zbójeckie". 

Przeczytaliśmy fragment z podręcznika - z podziałem na role. 

Poprosiłam o wypełnienie tabelki - podaję już wypełnioną, oczywiście to przykładowe odpowiedzi, mnie zawsze najbardziej chodzi o to, aby uczniowie się zaangażowali, pomyśleli. Tabelka jest umieszczona w zadaniu w podręczniku, ale trochę ją uprościłam. 

	Gustaw/Pustelnik	Ksiądz
Wyznawane wartości/idee	Miłość, indywidualizm, uczucia, emocje, wiara w życie pozagrobowe	Rozsądek, wartości chrześcijańskie, pokora wobec przeciwności losu
Stosunek do cierpienia	Nie chce się pogodzić, nie zgadza się	Przyjmuje z pokorą, uważa, że tak powinno być
Rola człowieka w świecie	Zależny od uczuć, od miłości, czuje się samotny, niezrozumiały	Człowiek jest trybikiem w machinie życia, podporządkowany wyrokom boskim; uważa, że należ y pomagać innym
Rola obrzędu dziadów	Moment spotkania się dwóch światów, ważny obrzęd	Przeciwny, to obrzęd pogański

Poprosiłam o przepisanie do zeszytu definicji światopoglądu z cytatów z zad. 6 w podręczniku: 

,,światopogląd - zespół czyichś poglądów na świat i na życie, wpływający na jego zachowanie" - cytat za www.sjp.pwn 

KSIĄDZ

,,Znasz ty Ewangeliją?"

PUSTELNIK 

,,A znasz ty nieszczęście?" 

Poprosiłam o ustny komentarz. Niektórzy notowali sobie odpowiedzi. 

Na koniec nawiązałam do "książek zbójeckich". Uczniowie znaleźli odpowiedni fragment w tekście i wypisali owe ,,książki zbójeckie" - ,,Nowa Heloiza" Rousseau oraz ,,Cierpienia młodego Wertera" Goethego. Zapowiedziałam, że jeszcze się zetkną z tym motywem w klasie 3, a potem zapytałam, czy uczniowie mają swoje ,,książki zbójeckie", które ich zmieniły, rozbudziły jakieś nadzieje. Okazało się, że tak, chociaż sens tej dyskusji nie był dokładnie taki, jak oczekiwałam :) Padły m.in. przykłady poradników życiowych oraz nawiązanie do ,,W pustyni i w puszczy" - jedna z dziewczyn stawiała swoim chłopakom za wzór Stasia Tarkowskiego..... zanim nie pojęła, że to wyidealizowany obraz ukochanego :) 

3. Lekcja

Temat: Piekło i raj romantycznej miłości. 

Słowa-klucze: mit Androgyne, miłość romantyczna, bohater werterowski.

Rozpoczęliśmy od fragmentu ,,Uczty" Platona opisującego mit o dwóch połówkach, powiedziałam także o micie o Androgyne. 

W formie mapy myśli podsumowaliśmy wiedzę o miłości romantycznej:

- jest nagła, gwałtowna

- kończy się nieszczęśliwe, katastrofą

- zawiera liczne przeszkody 

- kochanek idealizuje ukochaną

- wiara w spotkanie po śmierci 

Przypomnieliśmy sobie też ustnie cechy bohatera werterowskiego. 

Zapowiedziałam, że zajmiemy się symbolicznym ujęciem etapów miłości. Uczniowie otrzymują kartę pracy, podaję już wypełnioną: 

Godzina miłości

Z pierwszego fragmentu zamieszczonego w podręczniku wypisz cytaty potwierdzające następujące tezy:

Miłość pochodzi od Boga - ,,Ten sam Bóg stworzył miłość, który stworzył wdzięki"

Kochankowie są sobie przeznaczeni jeszcze przed narodzinami - ,,Bóg [...] On dusze obie łańcuchem uroku [...] Wprzód, nim je wyjął ze światłości stoku/Nim jest stworzył i okrył cielesną żałobą,/Wprzód je powiązał z sobą!"

Inni ludzie nie mają wpływu na uczucie między kochankami - ,,Teraz, kiedy złych ludzi odłącza nas ręka,/Rozciąga się ten łańcuch, ale się nie spęka!"

Godzina rozpaczy

Na podstawie  drugiego fragmentu tekstu wymień wszystkie elementy łączące zakochanych - ta sama pozycja społeczna, pochodzenie, wiek, podejście do życia  i uczuć, podobne myślenie, światopogląd. 

O co Gustaw oskarża ukochaną? - wybrała bogactwo, bogatego męża 

Ważny cytat, który należy przepisać do zeszytu: ,,Kobieto! puchu marny! ty wietrzna istoto!"

Godzina przestrogi  - tego fragmentu nie było w podręczniku. 

Tymczasem, jak cień błądząc po kochanych wdziękach,

Bywam albo w niebiosach  albo w piekła mękach.

Gdy ona wspomni, westchnie i łezkę wyleje,

Zbliżam się do usteczek, biały włos rozwieję,

Zmieszam się z odetchnieniem i przeniknę ciebie,

I jestem w niebie!

Z powyższego fragmentu wypisz przykład i ustal funkcję następujących środków językowych:

a) porównanie - funkcja: służy wydobyciu podobieństwa - tutaj: kochanka do ,,cienia", wskazuje tym samym na cechy bohatera 

b) paradoks - funkcja:  prowokuje do refleksji, wydobywa prawdę, w sposób paradoksalny, tutaj: miłość to i piekło, i raj jednocześnie 

c) wyliczenie - funkcja: podkreśla emocje bohatera 

d) wykrzyknienie - funkcja: jw. 

Podsumowanie: Wpływ miłości na Gustawa (Pustelnika):

1. Wpadł w obłęd. 

2. Poddał się cierpieniu. 

3. Stracił wiarę w ludzi, w porządek świata. 

4. Popełnił samobójstwo. 

Ten ostatni punkt musiałam nieco dopowiedzieć, bo z fragmentów w podręczniku nie było to jasne.